Intern Bunkernummer
KH M 13
Lokatie
Knokke Heist
Toegankelijkheid
1 van de 2 toegangen is vrij.
Aantal kamers
2 toegangssassen en 1 centrale kamer
Type bunker
Manschappenverblijf met open mitrailleuropstelling
Routebeschrijving om deze bunker te vinden:
  • De bunker is heden het gemakkelijkst terug te vinden komende vanaf de weg naar Retranchement.
  • Het is de tweede manschappenbunker die je zal tegenkomen op de rechter kant van de dijk.
  • Let op, de Hazegraspolderdijk is de onverharde wegel die rechts wegloopt waar heden een verhard fietspad is aangelegd dat eveneens uitkomt op Retranchement.
Oude Bunkerkaarten en nummeringen van toepassing op deze bunker
  • Omdat er van de structuren van de Hollandstellung niet echt een eenduidige nummering bestaat, is het natuurlijk vervelend dat deze die er mogelijks al van bestaan op de duur allen door elkaar worden gebruikt en we op de duur het bos door de bomen van nummeringen niet meer zien staan. Dit zijn alvast de nummeringen die ik ken van deze bunkers:

Kaart: de Hollandstellung - Sector Marinegedeelte

De moeilijkheid bij deze kaart, is dat ze niet altijd nummert per structuur maar soms per cluster van structuren. Dit vermoeilijkt natuurlijk het weten of men alle structuren wel degelijk heeft gevonden.

(Kaart: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Deze structuur is er op terug te vinden als (16++). Het is een verbindingsbunker tussen "Stützpunkt Wilhelm" en "Stützpunkt Heinrich". Dit nummer omvat slechts 1 structuur.

De meest nabijgelegen structuren zijn enerzijds een identiek structuur korter bij Stützpunkt Wilhelm (KH M 12) en anderzijds nog een gelijkaardige structuur dichter bij Stützpunkt Heinrich (KH M 14).
Huidig kadastraal perceelnummer waar de bunker bijhoort en werd gebouwd:
  • Gemeente Knokke Heist, Sectie G, kadastraal perceel 711h

Kadasterschets ruim en luchtfoto.

Op deze ruimere kadasterschets ligt de bunker waar de dijk een knik in westelijke richting maakt. Je ziet hem helaaas er niet op liggen. Heden heeft men een klein watercomplex gecreëerd achter deze bunker en de dijk.
Meer details over de originele eigenaars en de aktes behorende bij deze bunker:
  • De originele eigenaars van locaties waar Duitse bunkers werden gebouwd, werden niet zoals bij de bouw van Belgische bunkers in het interbellum onteigend. Zij hadden gewoon pech en de Duitse bezetter eigende zich de grond toe en bouwde er op wat hij er wilde opzetten. Men had daar als burger weinig over te klagen en kreeg dus op die manier een In veel gevallen giftig Duits cadeau.
  • Na de oorlog werden deze bunkers dan ook automatisch opnieuw eigendom van wie er origineel eigenaar van was voor de opeising gezien zij daar nooit voor onteigend waren.
  • Zeer zelden zijn daar na de oorlog van Belgische kant schadevergoedingen voor betaald omdat de aanwezigheid van de structuren soms wel meer dan storend was voor de originele eigenaars of omdat de structuren interessant waren om over te nemen als Belgische bunkers naar de toekomst toe (is zelden gebeurd voor alle duidelijkheid)
  • Het stond de eigenaars dan ook, zeker in de beginperiode na WOI, vrij daar mee te doen wat hij wou, al was afbreken zelden een optie omdat daar zeker op die momenten de middelen niet toe bestonden.
  • Deze bunker maakt deel uit van de Nieuwe Hazegraspolderdijk en zal dus allicht wel staatseigendom zijn.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be

Oude luchtfoto uit 1971 van de zone waar deze bunker staat. Deze bunker dient gezocht aan de bovenzijde van de foto waar de dijk een knik in westelijke richting maakt. Hij ligt daar in de hoek, meestal nogal sterk overgroeid. Men ziet het bunkertje zeker niet meer liggen op deze foto. De resolutie van de foto is sowieso te klein om hier vlot de bunkers op te zien. Bijkomend is hij ook op zijn dak nog eens bedekt met grond en graszoden. Dit betreft de tweede verbindings-manschappenbunker met uitwendige MG-opstelling die het gat moest helpen dichten in de tussenzone van "Stützpunkt Wilhelm" naar "Stützpunkt Heinrich". Er waren er zo drie.

Een actueler beeld van het terrein kan gezien worden als ondergrond van de hierboven geplaatste kadasterschets.

Localisatie van de bunker op de bunkerlinie:
  • Het betreft een structuur op de voorlinie van de Hollandstellung, kortbij de Nederlandse grens dus.
  • Deze bunker is te beschouwen als de 2e van 3 manschappenbunkers met bijhorende uitwendig MG-nesten die de verbinding vormen van Stützpunkt Wilhelm met Stützpunkt Heinrich

Functie van de bunker op de linie (link met eventueel andere structuren)

  • Een manschappenverblijf met bijhorende uitwendige MG-opstelling op de dijk.
Structuur van het bunkertje:
  • 2 L-vormige toegangssassen en 1 bunkerkamer
  • 1 mitrailleuropstelling buiten op de dijk

Bouwplannen horende bij deze bunker

Grondplan

Dit is een vrij algemeen grondplannetje van dit type van structuren. Het bevat hierdoor nog wel kleine afwijkingen met wat hier nog staat. De details zullen bij de foto's en de beschrijving hieronder mee besproken worden.

We zien 2 L-vormige toegangssassen waarbij men bij deze bunker met een trap direct na de toegang afdaalt. Daarna heeft men centraal 1 bomvrije ruimte.

Op de bovenkant van de dijk heeft men in dit geval nabij de meest zuidoostelijke toegang nog de restanten van een mitrailleuropstellling.

Omschrijving van het bunkertje:

  • Het is alvast een bunker deel uitmakend van het gedeelte van de linie opgetrokken door de Duitse Marine. Voor meer details over de specifiek daarbij toegepaste bouwprincipes, zie deze link.
  • Dit impliceert in elk geval dat hij volledig als een monoliet ter plaatste gestorte gewapende betonnen structuur is opgetrokken.
  • Ook het plafond is uitgewerkt in ter plaatse gestort gewapend beton.
  • Aan de buitenzijde ziet men een niet zo grote bunker met aan 2 zijdes een toegangscomplex.
  • De ene zijkant van de structuur zit volledig ingewerkt in het talud van de dijk.
  • Ook de dakstructuur zit mee in de dijk en is grotendeels bijkomend verborgen onder graszoden van de dijk, zeker bij deze bunker die heden ten dage zeer sterk overgroeid zit.
  • Zelfs de zijkant naar de wegel toe is amper te zien als de begroeiing vrij hoog staat.
  • Er zijn een aantal allicht ventillatiegaten in de zijwand maar door de begroeiing zijn deze amper zichtbaar.
  • De beide toegangscomplexen hebben een achttal treden naar beneden.
  • Daarna komt men in een L-vormig toegangssas.
  • Deze toegangssassen komen elk van een andere zijde uit in de bunkerkamer.
  • Deze bunkerkamer was origineel afgescheiden van deze sassen met deuren waarvan de hengsels nog zichtbaar zijn.
  • Er zit ook aan een van de toegangscomplexen een toegangsverdediging. Dit is een opening die toelaat te vuren en te observeren vanuit de bunkerkamer naar de toegangstrap. Raar is dat dit enkel aanwezig is op de toegang verst verwijderd van de Retranchementstraat. De andere zijde heeft dit niet.
  • Op de dijk aan de achterhoek naar Retranchement toe, zit nog een betonnen muurtje dat deel uitmaakt van een open mitrailleuropstelling bij deze bunker. Deze is echter door de wildgroei bovenop de dijk soms amper terug te vinden. Mogelijks bevinden zich er ook nog bijhorende mitrailleurpalen.
Actuele toestand van deze bunker:
  • De bunker is nog altijd, daterend uit de Duitse bezetting WO II aan een van zijn toegangen grotendeels met baksteen dichtgemetst. Deze toegang is enkel aan de bovenzijde gedeeltelijk vrij. Die zijde van de bunker is ook door de overgroeide wilde planten amper bereikbaar.
  • De andere toegang is volledig vrij.
  • Ook dit bunkertje is geliefd door bv zwaluwen, respecteer hun nesten aub.
Draagt de bunker nog sporen van strijd:
  • Omdat de bunker zo sterk overgroeid is, heb ik er alvast nog niet sporen van projectielinslagen kunnen in vaststellen. Niets sluit uit dat deze er wel degelijk zijn.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan dit bunkertje:
  • Aan de binnenzijde, op de zijkant van de open toegang, staat in het beton "RVH" ingekerfd in het beton. Dit lijkt mij vrij origineel uit een Duitse bezettingsperiode en vrij sierlijk geschreven.

Foto's van deze bunker

Eigen prospecties anno 2016 en 2018

De wijze waarop de sterk in het groen en talud stekende manschappenbunker met open MG stelling in het zicht komt, komende van de kant van de Dijkgraafstraat.

Vanaf de dijk kijkt men letterlijk op het dak van de structuur. Dit is vanaf de kant van Retranchement.

De zijde van de bunker langs de wegel. Hij is soms amper zichtbaar.

Detail van dezelfde zijkant.

Zicht op de enige vrij toegang van de structuur.

Zicht op de externe MG opstelling buiten op de dijk nabij deze toegang. Heel moeilijk terug te vinden als het groen nogal woekerd en hoog staat. (Foto: Collectie Tristan Cools)

Op deze uithoek zit de tweede en nog grotendeels dichtgemetste toegang. Dit dichtmetsen dateert van de periode dat de Duitsers een geallieerde inval verwachtten (de bevrijding). Dit diende om te vermijden dat ze opnieuw als schuilplaatsen gebruikt zouden kunnen worden. Ook waren ze op dat moment voor hen vrij nutteloos.

De enige vrije toegang is deze aan de kant van Retranchement.

Een blik naar buiten vanuit de bunkertoegang zelf.

Terugblik naar de uitgang toe.

De zijwand met duidelijk zichtbaar de ingekerfde letters "RVH".

Detail van de inkerving.

In de zijwand naar de bunkerkamer toe zie je nog de hengsels waar ooit deuren hebben gezeten.

De bunkerkamer. Aan de overzijde opnieuw een tweede toegang tot dezelfde kamer met links in de tussenwand, een toegangsverdediging.

In de zijwand zitten opnieuw in de uithoeken ventillatiegaten naar buiten. Centraal 1 nis voor het plaatsen van een olielamp. Ook zie je opnieuw in het beton ingewerkt latten voor het bevestigen van een soort van houten lambrisering. Deze liep dus ook hier zeker niet tot aan het plafond.

Detail van de toegangsverdediging. De opening is hier blijkbaar verticaal gestoken.

Detail van de nis voor de olielamp. Hier is blijkbaar al de jaren al de houten couffrage blijven insteken. Je merkt dat er serieus aan gekapt is om ze er ooit uit te halen maar dat dit blijkbaar nooit is gelukt.

Terugblik naar de kant waar we de bunker origineel betraden. Aan die zijde dus geen toegangsverdediging.

In een van de houten latten kan men nog een primitief soort bevestigingsmateriaal terugvinden om allicht een andere houten plaat of plank tegen deze latten mee te bevestigen.

Het tweede toegangssas.

Terugblik vanuit het sas op de deur naar de bunkerkamer. Om een of andere reden heeft men hier in deze structuur de hoeken van de betonnen wanden aan de binnenzijde soms afgeschuind.

De tweede toegangstrap.

De nog grotendeels dichtgemetste toegang.

De toegangsverdediging vanaf deze tweede trap.

Ook hier opnieuw zwaluwnesten. Respecteer deze diertjes aub.

Specifieke bijkomende interessante bronnen:
Vorige: KH M 12
Volgende: KH M 14